మన బంగారు ఖజానా – ముద్దుకృష్ణ వైతాళికులు

నేను మా లైబ్రరీలో ఎప్పుడూ కనీసం రెండు ప్రతులు ఉంచుకునే పుస్తకాలు కొన్ని ఉన్నాయి. వాటిలో మొదటిది ముద్దుకృష్ణ సంకలనం చేసిన వైతాళికులు. ఈ రెండు ప్రతుల వెనుక కథేమిటంటే నేను అమెరికా వచ్చిన కొత్తలో నా దగ్గర వైతాళికులు కాపీ ఒక్కటే ఉండేది. ఆ పుస్తకాన్ని చికాగోలో ఎవరో మిత్రులు అరువు తీసుకువెళ్ళారు. అంతే, చాలాకాలంపాటు ఆ పుస్తకం అతీ గతీ తెలీలేదు. ఎప్పుడన్నా చదువుకొందామన్నా, ఏదైనా రిఫరెన్సుకోసమని వెదుక్కున్నా వైతాళికులు లేక చాలా ఇబ్బంది పడేవాణ్ణి. తదుపరి ఇండియా ప్రయాణంలో వైతాళికులు రెండు ప్రతులు కొనుక్కున్నాను. నేను డేటన్‌లొ పదేళ్ళు ఉండి చికాగో తిరిగి వచ్చాక ఇంకో మిత్రుడి ఇంట్లో నా పాత వైతాళికులు కాపీ కనిపించింది లెండి. మొహమాటం పడకుండా ఇది నాదే అని చెప్పి వెనక్కు తెచ్చేసుకున్నాను.

వైతాళికులు పుస్తకాన్ని మొదటిసారి చూసింది గుంటూర్లో మెడిసిన్ రెండో సంవత్సరం చదువుతున్న రోజుల్లో. ఏదో అంతర్‌కళాశాలల పోటీలో నాకో, జయప్రకాష్ నారాయణ్‌కో ఈ పుస్తకం బహుమతిగా వచ్చింది. ఒక్కసారి పుస్తకం తెరిస్తే రత్నాలగనిలో అడుగు పెట్టినట్లనిపించింది. కళ్ళు జిగేల్‌మనేలా తెలుగు కవితా ప్రకాశం. ఎటు చూసినా అపారకవితా సంపదలు. పలువన్నెలతో, వివిధ చాయలలో అపురూపమైన రత్నాలు, మణిమాణిక్యాలు. ఆలీబాబా గుహలో అడుగు పెట్టినప్పుడు, సింద్‌బాద్ రత్నాలలోయలో పడినప్పుడు ఇలాగే ఉండి ఉంటుందేమో! గతశతాబ్దపు తొలిభాగంలో వెల్లివిరిసిన నూతన కవితా ప్రక్రియ విశ్వరూపం ఈ సంకలనంలో కనిపించింది. అబ్బురపడుతూ, ఆర్తిగా, ఆకలిగా, ఆరాటంగా ఈ కవితల్ని చదువుకొన్నాము.

పుస్తకం తెరవగానే

 

ఏ దేశ మేఁగినా, ఎందు కాలిడిన
ఏ పీఠమెక్కినా, యెవ రెదు రయిన
పొగడరా, నీ తల్లి భూమి భారతిని,
నిలుపరా, నీ జాతి నిండు గౌరవము!

…

సూర్యుని వెలుతురుల్ సోకునందాక,
ఓడల జెండాలు ఆడునందాక,
నరుడు ప్రాణాలతో నడుచునందాక,
అందాక గల ఈ యనంత భూతలిని
మన భూమి వంటి చల్లని భూమి లేదు!
పాడరా నీ తెన్గు బాలగీతములు,
పాడరా నీ వీర భావభారతము!

అంటూ మొదటి పుటలోనే రాయప్రోలు  సుబ్బారావు జన్మభూమి ప్రబోధం.

పేజీ తిప్పితే

దేశమును ప్రేమించుమన్నా,
మంచి అన్నది పెంచుమన్నా;
…

స్వంత లాభము కొంత మానుకు
పొరుగువాడికి తోడుపడవోయ్!
దేశమంటే మట్టి కాదోయ్,
దేశమంటే మనుషులోయ్!

అంటూ దేశభక్తి ప్రబోధం చేస్తూనే

ఆకు లందున అణగి మణగీ
కవిత కోయిల పలుకవలెనోయ్,
పలుకులను విని దేశ మం దభి
మానములు  మొలకెత్తవలె నోయ్!

అంటున్నమహాకవి గురజాడ అప్పారావు.

అంతేనా! మూడో కవితలో

లేవు దివ్య తురంగముల్, లేవు కరులు,
ప్రజలె యా తేరు మోకులఁ బట్టువారు,
వాయుజవమునఁ దారకాధ్వమున నేగు
నంతరాయశతంబులనైన దాఁటి!

తేరు జాడల నెత్తురు పాఱి పాఱి
బంగరుంబంటఁ బండించె  బక్క నేలఁ,
జక్రనేములు దాఁకిన స్థలము లెల్ల
సస్యలక్ష్మికిఁ గల్యాణశాల లయ్యె

అంటూ స్వాతంత్ర్య రథాన్ని స్వాగతిస్తాడు దువ్వూరి రామిరెడ్డి.

ఇక నాల్గవ పద్యంలో

గోదావరీ పావనోదారవాఃపూర
మఖిలభారతము మాదన్న నాడు,
తుంగభద్రా సముత్తుంగ రావముతోడ
కవులగానము శ్రుతిఁ గలయు నాఁడు,
పెన్నానదీ సముత్పన్న కైరవదళ
శ్రేణిలో తెన్గు వాసించునాడు
కృష్ణాతరంగ నిర్ణిద్ర గానముతోడ
శిల్పమ్ము తొలిపూజ సేయునాడు!
అక్షర జ్ఞానమెఱుఁగదో యాంధ్రజాతి,

విమల కృష్ణానదీ సైకతములయందు
కోకిలపుఁ బాట పిచ్చుకగూండ్లు కట్టి
నేర్చుకొన్నది పూర్ణిమా నిశల యందు!

అంటూ ఆంధ్ర పౌరుషాన్ని గానం చేస్తున్న విశ్వనాధ సత్యనారాయణ.

అప్పటికి ఆధునిక తెలుగు కవిత్వంతో నాకు పరిచయం బాగా తక్కువ. త్వమేవాహం, మహా ప్రస్థానం, బసవరాజు అప్పారావు గేయాలు, అమృతం కురిసిన రాత్రి మాత్రమే చదివాను. విశ్వనాథ, బాపిరాజుల నవలలు చదివాను కాని కవితలు చదవలేదు. కృష్ణశాస్త్రి సినిమా పాటలు కొన్ని మాత్రం తెలుసు. మిగతా కవుల పేర్లు వినడమే కాని అప్పటిదాకా చదివింది లేదు. ఆ అజ్ఙానపు స్థితిలో ఈ పుస్తకం చేతికి వచ్చింది.  మంత్రనగరి ద్వారాలను తెరచింది.

లోపలికి వెళితే,

ఆఁగుఁ మాఁగుము తెరువరీ,
ఆయాసఖేదము నపనయింపుము
మా గృహాంగణకుసుమసముదయ

మధువు లియ్యవిగో!

అంటూ కొడవటిగంటి వెంకటసుబ్బయ్య గారు ఆతిథ్యము ఇస్తారు.

 లేవకే నా యెంకి, లేపకే నిదర,
ఈ పాటి సుకము నే నింతవర కెరగనే

తెలివి రానీయకే,
కల కరిగిపోతాది,
ఒక్క నేనె నీకు
పెక్కు నీవులు నాకు

లేవకే నా యెంకి, లేపకే నిదర,
ఈ పాటి సుకము నే నింతవర కెరగనే

అంటూ కలలోన  నా యెంకి తో కబుర్లు చెబుతూ నండూరి సుబ్బారావు కనిపిస్తారు.

తెల్ల మబ్బుల కెరటాల తేలిపోవు
నట్టి భవదంతరిక్ష ప్రయాణము గన
ఇనుపతలుపుల నడమ వసించు మాకు,
నుల్ల మూహాతరంగాల నూగుచుండె

అంటూ జైలులో చందమామతో కబుర్లు చెబుతున్నారు కొడాలి ఆంజనేయులు.
కానీ, ఒక రాత్రి

గగనమంత నిండి
పొగలాగు క్రమ్మి
బహుళ పంచమి జ్యోత్స్న
భయపెట్టు నన్ను

అంటున్న శ్రీశ్రీకి ఆకాశపు టెడారిలో కాళ్ళు తెగిన ఒంటరి ఒంటెలాగా కనిపిస్తుంది జాబిల్లి.

ఆ రోజుల్లో ఏ డిబేట్ పోటీల్లో పాల్గొనడానికి వెళ్ళినా, మాతో పాటు వైతాళికులు ఉండేది (మా జట్టులో ఇప్పటి లోక్‌సత్తా నాయకుడు డాక్టర్ జయప్రకాష్ నారాయణ్, ఈ మధ్యే పద్మశ్రీ అవార్డు నందుకున్న, హైదరాబాదు NIMSలో ఆర్థోపిడీషియన్, డా. లావు నరేంద్రనాథ్; ఇంగ్లీషుటీములో జేపీతో పాటు ప్రజారాజ్యం పార్టీలో వ్యవస్థాపక కార్యదర్శిగా పని చేసిన డా. మిత్రా, ప్రస్తుతం నార్త్ డకోటాలో ఉంటున్న డా. వాణీ రామారావు ఉండేవారు). చాలా కవితలు కంఠోపాఠమే ఐనా, అవసరానికి తగ్గ పంక్తులు వెతుక్కుని సందర్భోచితంగా కలుపుకునేవారం. అప్పటి మా విజయాల్లో వైతాళికుల పాత్ర తక్కువేమీ కాదు.

ఈ యెగిరిన ఇనుపడేగ
ఈ పండిన మంట పంట,
ద్రోహాలను తూలగొట్టి,
దోషాలను తుడిచిపెట్టి,
స్వాతంత్ర్యం –
సమభావం –
సౌభాత్రం –
సౌహార్దం
పునాదులై ఇళ్లు లేచి
జనావళికి శుభం పూచి-
శాంతి, శాంతి, కాంతి, శాంతి
జగమంతా జయిస్తుంది,
ఈ స్వప్నం నిజ మవుతుంది!
ఈ స్వర్గం ఋజు వవుతుంది!

పతితులార!
భ్రస్టులార!
బాధసర్పదష్టులార!
దగాపడిన తమ్ములార!
ఏడవకం డేడవకండి!
వచ్చేశాయ్, విచ్చేశాయ్
జగన్నాథ
జగన్నాథ
జగన్నాథుని రథచక్రాల్
జగన్నాథుని రథచక్రాల్
రథచక్రాల్
రథచక్రాల్

రథచక్రాల్ రథచక్రాల్
రా రండో! రండో! రండి!
ఈలోకం మీదేనండి!!
మీ రాజ్యం మీరేలండి!!!

 

గతశతాబ్దం మొదట్లో కొత్త వెల్లువగా వస్తున్న నవయుగపు కవిత్వంలో వివిధ గళాలని ఒకచోట చేర్చి యుగలక్షణాలను పాఠకులకు పరిచయం చేయటానికి ఉద్దేశించిన సంకలనం ఇది. ఈ సంకలనం మొదట ప్రచురించబడింది 1935లో.  గత శతాబ్దపు మొదటి మూడు దశాబ్దాలు ఒక చారిత్రక సంధి సమయం. తెలుగు సాహిత్య చారిత్రక సంధి సమయం కూడా. తెలుగునాట భావకవిత్వపు వాయువులు ఉధృతంగా వీస్తున్న రోజులు. ఆంగ్ల సాహిత్యంతోనూ, ఇతర పాశ్చాత్య సాహిత్యంతోనూ పరిచయాలు పెరిగిన ఒక కొత్త తరం వీరేశలింగం, గిడుగు, గురజాడల ఉత్తేజంతో కొత్త ఛందస్సులు, కొత్త వ్యాకరణాలు, కొత్త లక్షణ గ్రంథాలు సృష్టించుకొంటూ కొత్త దారులలో పరవళ్ళు తొక్కుతూ ఉరకలు వేస్తున్న సమయం. స్వాతంత్ర్యోద్యమం దేశాన్ని పట్టి ఊపేస్తున్న సమయం. దానికి తోడు అప్పుడే కొత్తగా వస్తున్న ఆంధ్ర రాష్ట్రోద్యమం, సోవియట్ రష్యా స్పృహతో అప్పుడే పరిచయమౌతున్న కమ్యూనిస్ట్ ఉద్యమం. వీటన్నిటికీ తోడు వ్యావహారిక భాషోద్యమం. కొత్త చదువుల వల్ల నేర్చిన కొత్త కవితల రీతులు.  భావ కవిత్వం తెలుగు కవితాసీమను రాజ్యమేలటం మొదలుబెట్టింది. కృష్ణశాస్త్రి వంటి కవులు ఊరూరా తిరిగి తమ కవిత్వాన్నే కాక నవ్యకవిత్వంలో ఇతర కవుల కవితల్ని కూడా వేదిక మీద గానం చేస్తూ శ్రోతలకు, పాఠకులకు పరిచయం చేస్తున్న రోజులు. నవ్య కవితా సమితి వంటి సంస్థలు సాహిత్యసామ్రాజ్యా న్నేలుతున్న రోజులు. తన బాధను అందరి బాధ చేసిన కృష్ణశాస్త్రి తన ప్రేయసిని విశ్వప్రేయసి చేసిన రోజులు.

ఆమె కన్నులలో ననం తాంబరంపు
నీలి నీడలు కలవు;

వినిర్మిలాంబు
పూర  గంభీర శాంత కాసార చిత్ర
హృదయములలోని  గాటంపు నిదుర చాయ
లందు నెడనెడ గ్రమ్ము;

సంధ్యావసాన
సమయమున నీపపాదపశాఖికాగ్ర
పత్రకుటిలమార్గములలోపల వసించు
ఇరుల గుసగుసల్ వానిలో నిపుడు నపుడు
వినబడుచునుండు;

మరికొన్ని వేళలందు
వానకారుమబ్బుల మెయివన్నె వెనుక
దాగు భాష్పమ్ము లామె నేత్రములలోన
బొంచుచుండును

ఎదియొ అపూర్వ మధుర
రక్తి స్ఫురియించు కాని అర్థమ్ము కాని
భావగీతమ్ము లవి…

(ఆమె కన్నులు – దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి)

వైతాళికులు సంకలనకర్త ముద్దుకృష్ణ  స్వయంగా రచయిత; సాహిత్య వాసనలున్న కుటుంబంనుంచి వచ్చినవాడు. తాత ముద్దు నరసింహం గారు 1840లోనే వ్యావహారిక భాషలో హితసూచని అనే పుస్తకాన్ని వ్రాశారు. ముద్దుకృష్ణకు సాహిత్యం, నాటకాలు అంటే అభిమానం. సంస్కృతాంధ్రాంగ్ల  సాహిత్యాలలో పరిచయమూ, పరిజ్ఙానమూ సంపాదించుకున్నాడు. జాతీయోద్యమంలో పాలు పంచుకొన్నాడు. దేవులపల్లి, చింతా దీక్షితులు, తల్లావజ్ఝల శివశంకరశాస్త్రి మొదలగువారికి సన్నిహితుడు.  ముద్దుకృష్ణ రాసిన అశోకం నాటకం ఒక సంచలనం. 1934లో జ్వాల అనే పత్రికను నిర్వహించాడు; పేరైతే చాలా వచ్చింది కానీ ఎక్కువ కాలం నిలువలేదు.  కొన్నాళ్ళు సినిమారంగంలోనూ పనిచేశాడు.

ముద్దుకృష్ణ పేరు తెలుగుసాహిత్యంలో చిరస్థాయిలో నిలబడేట్లు చేసింది మాత్రం వైతాళికులు సంకలనం. ఈ పుస్తకం మొదటగా 1935లో ప్రచురితమైంది. మొదటి ప్రచురణ చాలా అందంగా ఉండేదని వేల్చేరు నారాయణరావుగారు చెబుతుంటారు. మూడు నాలుగేళ్ళ క్రితం తానా ప్రచురణల తరపున మొదటి ముద్రణ రీతిలో ఒక మేలు ప్రతిని ప్రచురిద్దామని తలపెట్టాం కాని కారణాంతరాల వల్ల ఆ పని జరగలేదు. వైతాళికులు ఇప్పటివరకూ చాలా పునర్ముద్రణలు పొందింది. నా దగ్గర ఉన్నవి 8వ ముద్రణ (1973 మే), 11వ ముద్రణ (1994 ఫిబ్రవరి). ఈ మధ్యకూడా (2005 ప్రాంతాల్లో) ఇంకో ముద్రణ వచ్చిందని విన్నాను.

పుస్తకం  అందం ఆకారానికే పరిమితం కాదు. అందులోఉన్న అద్భుత కవితాసౌందర్యానిదే ప్రథమ స్థానం.

కవికొండల వెంకటరావు శివరాత్రి ప్రభ చూడండి:

కాలకంఠుని నాగసర్పము
కుబుస మూడ్చీ పడగ బుస్సంది
రెండు నాల్కలు గండు మీసాలట్లు దూసింది
చెవులు మోసింది;
నాగసొర మూదేది యెవరోయి,
రాగ మొలికించేది యెవరోయి?
కాఱునల్లని  కాళరాత్రి!

నొసట గొసరిన మూడోకన్ను
నివురులూదిన కొలిమిఁ దెగడి
నెగడి ద్రిప్పింది
పొగలు గప్పింది;

కమ్మ రయితే ఇనుము కరగ
సోమ రయితే చలిని కాగ;
ఎవరు వచ్చేరోయ్?
ఎవరు మెచ్చేరోయ్?
కాఱునల్లని  కాళరాత్రి!

అర్థభాగపు మహంకాళీ
కర్థమది కాలేదొ
ఏమో?

పునుకులా గలగలలు వింటూ
కునుకు గన్నాదో?
నాధునీ వద్దనదు నాట్యము,
నాధునీ కద్దనదు …
అరరే ఆడిపోతున్నాయ్!

వాడి ముమ్మొనవాలు,
హుత భుక్,
అజ కపాలం
ఢక్క డుబడుక్
నాల్గుసేతుల నాడు లౌతున్నాయ్!
అశ్శరభ! శరభ!
పందెమూ వేసేది యెవరోయి?
కుందనము గాసేది యెవరోయి?
కాఱునల్లని కాళరాత్రి!
…

ప్రభలలో ప్రభ నిలుప నెవరోయి
ప్రభలలో ప్రభ గలుప నెవరోయి,
కాఱునల్లని  కాళరాత్రి!

 

స్థలవిస్తరణభీతితో మొత్తం పద్యం ఇవ్వలేదు కానీ ఎన్నిసార్లు చదివినా అచ్చెరువు కలిగించే కవిత. ఇలాంటి కవితలెన్నో ఈ సంకలనంలో.

ఆంగ్లంలో  Francis Turner Palgrave 1861లో Golden Treasury పేరిట ప్రచురించిన ఉత్తమ కవితాసంకలనం ఇప్పటికీ ప్రసిద్ధం; కొత్త చేర్పులతో పునర్ముద్రణలు పొందుతూనే ఉంటుంది. ముద్దుకృష్ణ వైతాళికులు మనదైన బంగారు ఖజానా. తెలుగు కవితారత్నాలను ఎంపికతో ప్రోది చేసి, జాగ్రత్తబెట్టి ముందుతరాలకు అందిస్తున్న కోశాగారం.

(సశేషం)

తా.క.

1. ఈ పుస్తకంలో కవితలతో పాటు కవుల పేర్లు పూర్తిగా ఇవ్వడం తక్కువ; రాయప్రోలు, గురజాడ, రామిరెడ్డి ఇలా ఉంటాయి. జీవిత పరిచయాలలో మాత్రం పూర్తి పేర్లు ఉన్నాయి. పాఠకుల సౌలభ్యంకోసం ఈ వ్యాసంలో పూర్తి పేర్లే వాడాను.
2. నా దగ్గర ఉన్న రెండు ముద్రణలకు మధ్య భేదాలు ఉన్నప్పుడు, 1973 ముద్రణను ప్రామాణికంగా తీసుకున్నాను (అచ్చుతప్పులు స్పష్టంగా తెలిసినప్పుడు తప్ప).
3. ఈ వ్యాసంతో ఉన్న ముద్దుకృష్ణ చిత్రం తురుపుముక్క బ్లాగు అలనాటిపత్రికలు చిత్రాల్లోంచి తీసుకున్నాను.

________________________________________________________________________

వైతాళికులు
సంకలనం
ముద్దుకృష్ణ (1899 ఫిబ్రవరి 7 – 1973 ఫిబ్రవరి 6)
మొదటి ప్రచురణ: 1935 సంక్రాంతి;  జ్వాల ప్రచురణలు

ఇటీవలి ముద్రణలు: విశాలాంధ్ర పబ్లిషింగ్ హౌస్

26 గురు కవులు; 191 కవితలు