పండుగలు – పరమార్థములు

రాసిన వారు: మాగంటి వంశీ
************************
ప్రతిభాషలోనూ అలిఖితమైన సాహిత్యం బోల్డంత ఉంటుంది. అలాటి సాహిత్యాన్నంతా “జనపదాలు” అని పిలవచ్చునేమో! కాదనుకుంటే జానపదసాహిత్యం అని కూడా అనొచ్చు. ఈ కాలపు “సూపరు” పిల్లలకు జనపదం, అందునా పూర్వ మరియు సంప్రదాయ జనపదం గురించి ఎంత తెలుసు అని ప్రశ్నించుకుంటే, వచ్చే సమాధానానికి నోళ్ళు కొట్టుకోకుండా ఉండటం కష్టమేమో అనిపిస్తుంది. సంప్రదాయ జనపదం ఏమిటి అని అడిగారనుకోండి, ఇహ ఈ కింద రాసిందంతా చదవనఖ్ఖరలా మీరు. సంప్రదాయ జనపదం, వాటి ఆచారం, ఆచరణ కొద్దిగా తెలిసినవారికి – మనకున్న పండుగలు పబ్బాలకు, ఉత్సవాలు ఉత్తరేణిలకు ఆ జనపదాలతో ఎంత దగ్గరి సంబంధం ఉందో విడమర్చి చెప్పనఖ్ఖరలా. ఐతే అలాటి జనపదాన్ని మహానుభావులు కొందరు తమ కలం బలంతో కరిగించి లిపి అనే మూసలో పోసి, బంగారు కణికలుగా మార్చి, ఒరే ఇది బంగారం రా అని చెప్పి మరీ మనకిచ్చినా, అది బంగారం అనీ, దానికి అమూల్యమైన విలువుందనీ తెలిసీ కూడా పారేసుకుంటున్న మూర్ఖపు జనాభా మనలో బోలెడంతమంది. జనపదాలంటే – తప్పులు పట్టుకునేవారు మళ్ళీ విరుచుకుపడతారేమో – జనపదం అంటే జనాలు నివసించే స్థలం అనీ, నువ్వన్నది కాదనీ – ఎవ్వరేమని అన్నా నామటుకు అది “జనపదమే”

కొద్దిగా ఆవేశం, ఆవేదనా తీరింది – ఇహ అసలు సంగతిలోకి వచ్చేస్తూ –

ఆ పండుగలు, ఆచారాలు, పరమార్థాలూ, పండగల్లో చేసే దానాల ముచ్చట్లు, చేసే భజనలు, దేశాచారాలు, వాటితో పాటు ఆ పండగలకి సంబంధించిన పల్లెటూరి పాటలు, దీవన పదాలు చదవాలంటే, ఇతరులెంతమంది ఉన్నా ఒకే ఒక్క పెద్దాయన రాసిన మూడు పుస్తకాలు పట్టుకున్నారనుకోండి – పట్టుకుని ఊరికే కూర్చోకుండా అలా అలా వాటిని చదువుకుంటూ పోయారనుకోండి – ఒకేళ మీరు పెద్దోరైతే చక్కగా మీ మీ పల్లెల్లోకి వెళ్ళి మీ చిన్నప్పుడు పాడుకున్న పాటలు – బుఱ్ఱలో బొంగరాలు బొంగరాలుగా తిప్పుకోవచ్చు. ఒకేళ చిన్నోరైతే అప్పుడెప్పుడో మా చిన్నప్పుడు లాగూలేసుకుని మేము, మాలాటోళ్ళు ఆ పాటలు ఎలా వినేవాళ్ళమో, కొండొకచో పాడుకునేవాళ్ళమో మీ మీ బుఱ్ఱల్లో ఊహించుకుని ఘాట్టిగా గంటంతోనో, గునపంతోనో, అది వీలుకాకపోతే దబ్బనంతోనో మార్కు చేస్కోండి.

అసలు ఆ పుస్తకం ఏమిటి ? రాసిన పెద్దాయన ఎవరు? ఎన్ని పండగలున్నాయి అందులో ? ఎన్ని పాటలున్నాయి అందులో ? ఎప్పుడు రాసిన పుస్తకం అది ? ఎన్ని పేజీలు ? పబ్లిషర్స్ ఎవరు ? ప్రింటర్సు ఎవరు ? ఎక్కడ దొరుకుతుంది ? – ఆగు నాయనా..ఆగు..

ఆ పండుగ పరంపరలోని పుస్తకాల్లో మొదటి భాగాన్ని పరిచయం చేసే ప్రయత్నం మాత్రమే ఇది…. మానాన్నగారు పంపించిన భోషాణంలో దాగున్న ఆ పుస్తకాన్ని తీసి మొత్తం ఒక్క ఊపులో చదివేసి, అలా మా ఊరు చల్లపల్లికెళ్ళొచ్చి, కొన్ని స్వంతంగా పాడుకున్న, గుర్తున్న, మరి కొన్ని విన్న పాటలు అలా అలా ఈలలేసుకుంటూ (ఊళలు కాదండీ!- ఈలలు – ఈలలు )పాడేసుకుని తీరిగ్గా తర్వాత ఆ పుస్తకాన్ని టెక్కే మీద పెట్టి, ముందు ఫోటోలు తీసుకుని, ఆ పైన వివరాలు రాసుకుంటే, ఈ విధంగా తేలాయి

పుస్తకం పేరు – “పండుగలు – పరమార్థములు”
రాసినవారు – శ్రీ నేదునూరి గంగాధరంగారు
ఎప్పుడు – 1956
పేజీలు – 78
ఎన్ని పండగలు – బోల్డు
ఎన్ని పాటలు – బోల్డు
ప్రింటర్స్ – లక్ష్మి ప్రెస్సు, రాజమహేంద్రవరం
ఎక్కడ దొరుకుతుంది – తెలియదు! ఆ ఒక్కటి అడగొద్దు!

– అబ్బా! 78 పేజీల్లో మీరు అన్నిటికన్నా పైన చెప్పినవన్నీ రాసారా! నమ్మశక్యం గాకుండా ఉందే! సరే పుస్తకం వివరాలు అన్నీ బాగున్నాయండి – పుస్తకం రాసిన పెద్దాయన సంగతులు, పుస్తకంలోని సంగతులు చెప్పండి బాబూ!

ఆ పెద్దాయన గురించి నేను చెప్పేకన్నా “నేదునూరి గంగాధరం” అని ఒక్కసారి గూగిల్లండి. టూకీగా చెప్పాలంటే జానపద సాహిత్యమంటే ప్రాణాలిచ్చేసే వ్యక్తి. మరుగున పడిపోయిన ఎన్నో ముత్యాలు – అవేనండీ – జనపదాలని అలా అలా ఆ అగాథంలోనుంచి బయటకు తీసుకొచ్చి మన దోసిట్లో పడేసిన మహానుభావుడు. ఈయనా, బి.రామరాజుగారు, చింతా దీక్షితులు, టేకుమళ్ళ వారు, శ్రీమతి చింతపల్లి వసుంధర, ఎల్లోరాగా పిలవబడే శ్రీ గొడవర్తి భాస్కర రావుగారు – ఇలా కొంతమందంటేనూ, వారి పుస్తకాలంటేనూ భవదీయుడికి బోల్డు అభిమానం. వద్దనున్న ఇతరుల పుస్తకాల గురించి మెల్లగా తర్వాత ఎప్పుడైనా…ఇహ పెద్దాయనను వదిలిపెట్టి, పుస్తకంలోని సంగతులకొస్తే –

పుస్తకం విషయసూచికకు కూడా రాకముందే అన్నా చెల్లల సంవాదన చేయించి పుస్తకం రాసిందెందుకో, పుస్తకంలో చెప్పబోతున్నదేమిటో తెలియచేస్తారు గంగాధరంగారు…మీలో ఎంతమందికి ఆ పుస్తకం దొరుకుతుందో నాకు తెలియదు కాబట్టి – ఆ సంవాదన కొంచెంగా ఇక్కడ :

చెల్లెలు:
పండుగలు; నోములు; వ్రతంబులు
ప్రతీ యేటను చేయుచుందురు
పరమ సూత్రమేమిటో?
తెలియఁజెప్పుము అన్నయా!

అన్న:
దేశ సంస్కృతి; దీప్తిఁజెందఁగ
దేశ కళలవి! తేజరిల్లఁగ
దేశ మందలి; ధీవిసాలుర
స్మరణ చిహ్నముల్, చెల్లెలా!

చెల్లెలు:
దేశ సంస్కృతి; దీప్తి యేది?
దేశకళలకు, తేజమేది?
దేశ మందలి; ధీవిసాలుర
స్మరణలేమిటి? అన్నయా!

అన్న:
రామరాజ్యము ! ప్రజాసౌఖ్యము
సకల వృత్తుల ! చాకచక్యము
పుణ్యపురుషుల! బోధ వర్తన
లుండునమ్మా ! చెల్లెలా!

చెప్పాలనుకున్నవి సంవాదనలో చెప్పేసాక, విషయ సూచికకు వచ్చి అక్కడ కూడా చెప్పేసాక – ప్రథమ భాగం మొదలు అవుతుంది. ఈ భాగంలో పండుగల గురించి ఇలాగ వివరిస్తారు –

అ) “గ్రంథములు పోవచ్చును, మతములు మారవచ్చును, భాష మారవచ్చును, ప్రళయము రావచ్చును, కాని ప్రకృతిలో వ్రాసి పెట్టిన జీవనసాహిత్యము మాత్రము ప్రకాశించుచునే యుండును. ఈ జీవసారస్వతమే మన పర్వదినములు; ఆచారములు”

ఆ) ” పూర్వీకులు దేశియ, జాతీయ, విజ్ఞానములను చిరస్థాయిగా నుండుటకై, ప్రతీ సంవత్సరము నొక్కసారి జ్ఞాపకముండునట్లేర్పాటు చేసినారు. ఆ యేర్పాట్లే పండుగలు. ఒక సంవత్సరములో ఈ పండుగలు, వ్రతములు అన్నియును సుమారు యెనుబది కలవు”

ఇ) “ప్రాచీన భారతీయ గౌరవుమును నిల్పుచున్న ఈ పండుగలలో ఉత్సవములు జరుపుదురు. ఉత్సవములనగా కథలయొక్క రూపములే. ఉత్సవములు లేనిదే మానవజీవితము సార్ధకము కాజాలదు. నిండుతనముండదు.”

అలా పండుగల గురించి ఇంకా బొల్డు విశేషాలు చెప్పాక, ఆంధ్ర దేశానికొచ్చి – తెలుగువారి సంవత్సరాదితో మొదలుపెడతారు. ఈ పండగ రోజున చెయ్యాల్సిన ఆచారాలు వివరంగా వివరిస్తారు. ఆ ఆచారాలు ఏమిటా? ఆచారాల వివరాల్లోకి పూర్తిగా పోకుండా స్థూలంగా –

1. వేపపువ్వు పచ్చడి
2. పంచాంగ శ్రవణము
3.మిత్ర దర్శనము
4. ఆర్యపూజనము
5. గోపూజ
6. ఏరువాక
వేపపువ్వు పచ్చడికి ఇతర పేర్లు – “నింబకుసుమభక్షణం“, “ఉగాదిపులుసు” వగైరా వగైరా గా చెప్పి – ఆర్యులు చెప్పిన సూత్రం వివరిస్తారు

ఆర్యులు చెప్పిన సూత్రమిదిట –

అబ్దాదౌ నింబకుసుమం! శర్క రాంలఘృతైర్యుతం
భక్షితం పూర్యయామేతు! తద్వర్షం సౌఖ్యదాయకం!

– అంటే సంవత్సరారంభాన, మొట్టమొదటి ఝాములో వేపపువ్వు, పంచదార, చింతపండు, నెయ్యి, ఉప్పు, కారము వేసి లొట్టలేసుకుంటూ(లొట్టలు – నా పైత్యం-క్షమించాలి! నాకు భాఘా ఇష్టం వేపపువ్వు పచ్చడంటే) తింటే త్రిదోషాలు హరించి శరీరం బాగుండి, ఆరోగ్యం కలిగి తద్ద్వారా సంవత్సరమంతా సౌఖ్యంగా గడవటానికి మొదటిపాదం గా పనికొస్తుందని గంగాధరంగారు చెబుతారు.

నాకు ఈ ఉగాది ఎప్పుడొచ్చినా, అలా కళ్ళుమూసుకుని ఎంతో తన్మయత్వంతో పచ్చడి తింటూంటే గుర్తుకొచ్చే పెళ్ళి ఒకటుందండోయి – ఉగాది పచ్చడికి, పెళ్ళికి లంకె ఏమిటి బాబూ ? అసలా పెళ్ళి ఏమి ? కథా కమామీషు ఏమి?

వివాహ స్థలం – మా అమ్మమ్మగారి ఊరు, వరుడు – రావి చెట్టు, ఆవిడ – వేపచెట్టు. ప్రతి సంవత్సరం డాక్టర్ తాతయ్య గారింటెనకాల పక్కపక్కనే పెంచిన రావిచెట్టుకి, వేపచెట్టుకి పెళ్ళి, ప్రతి ఉగాది రోజు పదకొండింటికి జరిగేది..బోల్డు సంబరంగా ఉండేది….ఆ వేపచెట్టు కింద ఒక రచ్చబండలాగా ఉండేది, సాయంత్రంపూట ఆ చెట్టు కింద చేరి, పండిపోయి కిందపడిన వేపపళ్ళు తింటే (గింజలు కాదు నాయనా, గుజ్జు మాత్రమే ) కడుపులో పుఱుగులు పోతాయని మా అమ్మమ్మ చెప్పిన వేదమంత్రాన్ని అక్షరాలా పాటించేవాళ్ళం…ప్చ్చ్…ఇప్పుడో? ఆ రావిచెట్టూ లేదు, వేపచెట్టూ లేదు..

మళ్ళీ పుస్తకంలోకి వచ్చేస్తే – వసంత ఋతువుకు, వేసవి కాలానికి ప్రారంభపు రోజనీ, కాబట్టి ఈ సంవత్సరాది నుండి తొమ్మిది దినాలు “వసంతనవరాత్రులు” “వసంత మాధవ పూజలు” “వసంతోత్సవాలు” జరుపుతారు. తెల్లవారితే సంవత్సరాది వస్తుందనగా “దొంగ ఏరువాక” సాగిస్తారని – గంగాధరంగారు చెబుతారు.

దొంగఏరువాక అనగానే అమ్మమ్మగారింటి పక్కనే ఉండే “పిచ్చమ్మ” గారు గుర్తుకొచ్చారు. వారికి బోల్డు పాడి ఉండేది. పొలాలూ ఉండేవి. అసలు ఏరువాక అంటే మీలో ఎంతమందికి తెలుసో ఒక్కసారి కామెంటండి. కామెంటలేరా – ఐతే సరే వినుకోండి – అందరినీ పిల్చుకుని దుక్కి దున్నటానికి ఎడ్లను తయారు చేసి, నూనేసిన పులగం వాటికి బెట్టి, నాగలికి ఆ ఎడ్లను కట్టి, పసుపు కుంకాలు రాసి, దండలేసి ధూపదీపాలు, హారతులు ఇచ్చి తొలిదుక్కి దున్నించటం ఏరువాక. అంటే ముచ్చిముమ్మాటు మూడు చాళ్ళు తోలిస్తారు అన్నమాట.

మరి దొంగఏరువాకేమిటి ? – ఎవరికీ చెప్పకుండా, నాగలిని, ఎద్దుల్ని పూజించి దుక్కి దున్నటమే. ఆ పని పిచ్చమ్మ గారి పతీశ్వరులు ఎంతో సమర్థవంతంగా చేసేవారు. ఎందుకో, కారణమేమిటో తెలియదు కానీ, మా అమ్మమ్మ “దిష్టి” కొడుతుందనిరా అనేది. ఇహ పిచ్చమ్మగారి సంగతి పక్కనబెట్టి – ఆ ఉగాది రోజున పాటించాల్సిన మిగతా ఆచారాల గురించి కూడా చక్కగా వివరించారు ఈ పుస్తకంలో. అన్నీ రాసుకుంటూ పోతూ ఉంటే పుస్తకం వారి స్థలం సరిపోదేమో అని అనిపించి కొద్దిగా వెనక్కు తగ్గవలసి వస్తోంది.

ఎలాగూ ఏరువాక గురించి చెప్పారు కాబట్టి అక్కడే ఒక ఏరువాక పూజాపదం కూడా ఇచ్చారు గంగాధరంగారు

మంగళమమ్మా, మాపూజలు గైకొమ్మా
మంగళమమ్మా, మా నాగలీ నీకు || మం ||
కష్టమనక భూమి దున్ని
కరువుమాపి, కడుపు నింపి
సకలజీవ రాశిని, నీ
చాలున పోషింతువమ్మా || మం ||

కర్షకులను; కరుణతోడ
కాపాడుచు, నెల్లప్పుడు
కామితార్థములు నొసంగు
కల్పవల్లి వమ్మ నీకు || మం ||

ఇప్పుడు అసలు సిసలు నాగళ్ళెక్కడున్నాయి? కోడెద్దులు, కాడెద్దులు ఎక్కడున్నై అంతా ట్రాక్టర్లూ, మనుషులేగా అంటారా? అలా అన్నా అసలు సంప్రదాయం పాటించాలనుకుంటే, ఈ పై పాట పాడుకోవాలని నిజంగానే ఉద్దేశముంటే నాగలి బదులు “ట్రాక్టరూ” అని పాడుకోవచ్చు. అందులో తప్పేమీ లేదని భవదీయుడి అభిప్రాయం. హాస్యానికి అనట్లేదు. కాలం మార్పుతో పాటూ ఈ పాటల సాహిత్యం కూడా మార్చుకోవచ్చు. సంప్రదాయం పాటించటం ముఖ్యం కానీ, మాటలదేముంది అన్నీ మనచేతిలో పనేగా! పండితులెవరన్నా పూనుకుని ఈ కాలానికి తగ్గట్టు ఆ పదాల పడికట్టూ, ప్రాసకు తగ్గట్టూ మారిస్తే, భేషుగ్గా సిగ్గుపడకుండా పాడుకోవచ్చు.

అలానే ఏరువాక పౌర్ణమికి, ఏరువాక పండగకి పాడుకునే – ఏరువాక ఆరాధన జానపద గేయం ఒకటి:

ఏరువాకమ్మకూ ఏమి కావాలి
ఎఱ్ఱ ఎఱ్ఱని పూలమాల కావాలి
ఎరుపు తెలుపుల మబ్బుటెండ కావాలి
ఏరువాకమ్మకూ ఏమి కావాలి
పొలము గట్టున నిలిచి వేడుకోవాలి
టెంకాయ వడపప్పు తెచ్చిపెట్టాలి
ఏరువాకమ్మకూ ఏమి కావాలి
ముత్తైదులందరూ పాట పాడాలి
పున్నిస్త్రీలందరూ పూజ చేయాలి
ఏరువాకమ్మకూ ఏమి కావాలి
పాట పాడుతు తల్లి
పాదాలు మ్రొక్కాలి
ఏరువాకమ్మను ఏమి కోరాలి
ఎడ తెగని సిరులివ్వ వేడుకోవాలి
పాడి పంటలు కోరి పరవశించాలి