జిగిరి

వ్యాసకర్త: రాగమంజరి
******

బడుగు జీవుల బాధలని చిత్రించిందనే అబద్ధపు ముద్ర వేయబడిన నవల – జిగిరి

ఈ మధ్య కాలంలో తెలుగు నుండి ఇతర భాషలలోకి అనువాదాలు కాస్త పెరిగాయి. తమ రచనలని హిందీ, ఇంగ్లీషు మొదలైన ఇతర భాషలలోకి అనువదింప చేసుకోవడానికి ఇప్పటి రచయితలు కృషి చేస్తున్నారు. పాత రచయితలకన్నా యిప్పటి రచయితలకి ఆసక్తీ, ఆర్థిక వెసులుబాటూ, ప్రచార నైపుణ్యమూ ఎక్కువగా వుండడం దీనికి ఒక కారణం కావచ్చు. అయితే వేళ్ళ మీద లెక్క పెట్ట గలిగేలా వున్న కొద్ది మంది అనువాదకులూ స్నేహ ధర్మంగా కావచ్చు, ఆ రచనలపై వున్న వ్యక్తిగత ఇష్టంతో కావచ్చు కొందరి రచనలనే అనువదించ పూనుకోవడం కనిపిస్తోంది. గమనిస్తే ఒక్కొక్క రచయిత/రచయిత్రి వ్రాసిన ప్రతి పుస్తకమూ విడుదలయిన వెంటనే ఇతర భాషలలోకి అనువదింపబడుతోంది. నిజంగా ప్రతి రచనా ప్రతిభావంతంగా చేసే సమకాలీన రచయితల రచనలు ఇతర భాషలలోకి వెళ్ళ వలసిందే. సమకాలీన రచనలపై వుండే ఆసక్తీ, వాటి ప్రాముఖ్యతా లెక్కింపదగినవే. అయితే ఏ రచనలు ఇతర భాషలలోకి వెళ్ళాలి అన్న విషయంలో రచయితలకీ, అనువాదకులకీ కూడా మరికొంత విచక్షణా, నియంత్రణా, వడపోతా అవసరమేమోననిపిస్తుంది.

ఇటీవల వచ్చిన ఒక నవల ఇప్పటికే ఎనిమిది భాషల లోకి అనువదించబడిందనీ ఇప్పుడు తొమ్మిదో భాష (కన్నడం) లో ధారావాహికంగా ప్రచురించ బడుతోందనీ విన్నపుడు మొదట చాలా ఆనందం కలిగింది.ఆ నవల పేరు “జిగిరి”. ఇది 2006 ఆటా (అమెరికన్ తెలుగు అసోసియేషన్) నవలలపోటీలో ప్రథమ బహుమతి గెలుచుకొందట. అయితే ఎనిమిది భాషలలోకి అనువదించబడిన అత్యుత్తమ నవలగా విపరీత ప్రచారం జరిగిన ఈ నవలని చదివాక మాత్రం చాలా నిరాశ కలిగింది. ఇంత అసంబద్ధమైన నవల ఎనిమిది తొమ్మిది భాషలలోకి వెళ్ళిందంటే కొంచెం బాధా వేసింది.

ఎలుగుని ఆడించి బ్రతికే ఒక కుటుంబం కథ యిది. ఇమాం, బీబమ్మ వాళ్ళ కొడుకు చాంద్. ఎలుగు షాదుల్. ఇవీ నవల లోని ముఖ్య పాత్రలు. ఆరునెలల పిల్లగా వున్నపుడు షాదుల్ ని దాని తల్లి నుంచి విడదీసి ఎత్తుకొస్తాడు ఇమాం. దానికి నేర్పవలసిన ఆటలన్నీ నేర్పుతాడు. చాలా ఏళ్ళు దాని సంపాదనతోనే కుటుంబం బ్రతుకుతుంది. వాళ్ళ కొడుకు చాంద్ పెద్దవాడవుతాడు.

ఎలుగుని ఆడించడం నేరం కనుక పోలీసులు అపుడపుడూ వాళ్ళని పట్టుకోవడం, వాళ్ళు పోలీసులకి డబ్బులిచ్చీ, వాళ్ళ చేతుల్లో దెబ్బలు తినీ మళ్ళీ మళ్ళీ అదే పని చేయడం జరుగుతూ ఉంటుంది. “అంతకన్నా మరో జీవనోపాధి లేదు కనుక వాళ్ళకి గత్యంతరం లేదు” అనేది సమర్థన. అది పూర్తిగా ఒప్పుకోదగిన సమర్థన కాదు. అయినా సరే ఆ విషయాన్ని ఒప్పుకుందాం. అయితే ఈ నవలలోని అసంబద్ధత అక్కడితో ఆగదు. అక్కడ మొదలవుతుందంతే.

ప్రభుత్వం నుంచి కొంత భూమి పొందే అవకాశం వస్తుంది వాళ్ళకి. ఆ భూమి పొందాలంటే మరో జీవనోపాధి వుండక పోవడం అర్హత. వీళ్ళకి నిజంగానే న్యాయమైన జీవనోపాధి లేదు. అంతకుముందు పోలీసుల చేతులు తడిపి ఒక చట్టవిరుద్ధమయిన పనిని చేస్తూ పొట్ట గడుపుకుంటున్నారు కనుక ఇపుడు ఆ పనిని వెంటనే మానేస్తే సరిపోతుంది. అయితే అలా చేస్తే ఈ నవల లేదు. అందుకని మెలికే లేని చోట ఒక నాటకీయమైన మెలిక పెడతాడు రచయిత. “ఎలుగు ఇప్పుడు లేదు. చచ్చిపోయింది.” అని చాంద్ చేత అధికారుల దగ్గర అబద్ధం ఆడిస్తాడు.

ఇక అక్కడి నుంచీ ఆ ఎలుగుని చంపడం యిష్టం లేని ఇమాం, చంపాల్సిందే నని పట్టుపట్టే బీబమ్మ, చాంద్ లు, ఈ విషయం చుట్టూ లేని పోని ఉద్వేగాలు, సంక్లిష్టతలు. చివరికి ఎలుగుతో పాటూ ఇమామ్ కూడా అడవిలోకి వెళ్ళి పోవడం, ఇద్దరూ తిరిగి రాక పోవడం- ఇదీ కథ. ఎలుగు ఉన్నా కూడా ఎలుగుని ఆడించుకుని బ్రతకడం అనేది ప్రభుత్వానికి తెలిసేలా బాహాటంగా చేస్తున్న పని కానప్పుడు.. అది ఇన్నాళ్ళుగా ఇన్నేళ్ళుగా సాగుతున్నపుడు.. ఇప్పుడు చాంద్ “అది వారం క్రితం చచ్చిపోయింది” అని అబద్ధం ఆడడం వల్ల ఒనగూడే ప్రయోజనం అసలేమీ లేదు. భౌతికంగా ఎలుగు వుంది. దానిని ఆడించుకుని వాళ్ళు బ్రతుకుతున్నారు. అది అందరికీ తెలుసు. ఊరి వాళ్ళకీ, పోలీసులకీ, అధికారులకీ, అందరికీ. అ పనిని ఇప్పుడు మానేస్తామంటే పోలీసుల నుండి, అధికారుల నుండీ లభించేది సమర్ధనే కానీ వ్యతిరేకత కాదు. మరిక అబద్ధం ఆడడం ఎందుకు?

లేదు.. ఇన్నాళ్ళు ఆడించినందుకు శిక్షిస్తారన్న భయంతో అబద్దం ఆడాడేమో! అనుకుందాం అంటే అదీ తర్కానికి అందదు. ఎందుకంటే ఆ భయమూ, దాని నుండి తప్పించుకునే అలవాటు ఎప్పుడూ ఉన్నవే. దానికీ స్థలం పొందే అర్హతకీ సంబంధం లేదు. స్థలం సంపాదించుకున్నా సంపాదించుకోకున్నా, ఎలుగుని ఆడించి డబ్బులు చేసుకున్నా చేసుకోక పోయినా దానిని ఊరకే ప్రేమతో ఇంట్లో అట్టే పెట్టుకోవడమూ నేరమే. పైగా కేవలం వారం క్రితమే కదా ఎలుగు చనిపోయిందని చెప్తున్నాడు! అంటే అప్పటివరకూ అది వాళ్ళ దగ్గర ఉందన్న నేరాన్ని ఒప్పుకుంటున్నట్లే కదా! దాని బదులు “అవునండీ, ఇప్పటి వరకూ ఆడించాం, ఇపుడిక మానేస్తాం” అని నిజమే చెప్పవచ్చు. అలా చెప్తే “లేదు,లేదు ఎలుగు వుంది కదా మీకు, దాన్ని ఆడించుకోండి. అదే మీ జీవనోపాధి.” అనరు కదా అధికారులు!

కనుక నిజ జీవితం లో చాంద్ అసలా అబద్ధం ఆడే అవకాశం లేనే లేదు. అటువంటపుడు అలా అబద్ధం ఆడాడని రాసి, దాని వలన వచ్చిన డ్రామాతో కథ నడిపితే ఇక అది బడుగు జీవుల కథ ఎలా అవుతుంది? బడుగు జీవుల సహజమైన కష్టాలు రాస్తే అది బడుగు జీవుల కథ, వ్యథ అవుతుంది కానీ ఒక పాత్రతో అనవసరంగా, అనౌచిత్యంగా ఒక అబద్ధం ఆడించి, దాని వల్ల వాళ్ళకి కొన్ని నాటకీయమైన కష్టాలు కల్పించి “ఇది బడుగు జీవుల కథ” అని ముద్ర కొడితే ఎలా?

సరే, దీనినీ ఒప్పుకుందాం కానీ ఈ నవల అసంబద్ధత ఇక్కడ కూడా ఆగదు. అలా అబద్ధం ఆడినా కూడా నవలలోని నాటకీయతకంతటికీ మూలమైన షాదుల్ ని చంపడం అనే అంశం రావలసిన అవసరం లేనే లేదు. చాంద్ ఆ అబద్ధం ఆడిన తర్వాత తండ్రీ కొడుకుల మధ్య జరిగే సంభాషణ ఇలా వుంటుంది.

‘‘ఎమ్మార్వో ఊర్లె లేడట. రేపైతే అన్ని తెలుస్తయట. కానీ ఒక కండీషన్‌ పెట్టిండు ….’’ అన్నాడు చాంద్‌.
‘‘కండీషనా ….? ఏంటిది ….?’’ ఏదైనా చేస్తా అన్న ధీమాగా అడిగాడు ఇమామ్‌.
‘‘గుడ్డేలుగును ఆడియ్యద్దట’’ చెప్పాడు చాంద్‌.
ఇమామ్‌ నవ్వుతూ ‘‘ఎందుకాడిత్తం …. ఎప్పుడాడిత్తం …. భూమి ఇస్తే మనకే చేతినిండ పని ఉంటది గదా’’ అన్నాడు.
‘‘షాదుల్‌ను పట్నంల జంతు ప్రదర్శనశాలకు అప్పజెప్పాలెనట …. మన ఇంట్లనే ఉండనియ్యద్దట’’ అన్నాడు.
ఇమామ్‌ ఉల్కిపడ్డడు. గుండె దడదడ కొట్టుకుంది. కొడుకు ఎంత బలమైన నిర్ణయం తీసుకున్నాడో ఆ క్షణంలో అతనికి తెలియదు. అందుకే తెలిగ్గా కొట్టిపారేస్తూ ‘‘నువ్వేం చెప్పినవురా’’ అన్నాడు ఇమామ్‌.
‘‘మా దగ్గర ఎలుగులేదు. వారం కిందనే దమ్ము రోగమచ్చి సచ్చింది’ అని చెప్పిన.
‘‘సారు ఏమన్నాడు ….?’’
‘‘సర్పంచ్‌ను ఇంకో ఇద్దరు ముగ్గురిని అడిగిండు. వారం పది రోజుల నుంచి కనబడలేదు అన్నారు వాళ్ళు. సారు నా మాట నమ్మిండు. అబద్దమైతే పాణాన బతుకవు అని భయపెట్టిండు’’ చాంద్‌ అన్నాడు.

ఈ సంభాషణ చదివితే చాంద్ ఆ అబద్ధం ఆడడం ఎంత అసంబద్ధమో స్పష్టంగా అర్ధం అవుతుంది. స్థలం పొందడానికి షాదుల్ ని జంతు ప్రదర్శన శాలలో అప్ప చెప్పడం అనేది కండిషన్ అయినపుడు దానికి ఒప్పుకుంటే సరిపోయేదానికి అది వారం క్రితమే చచ్చిపోయిందని అబద్ధం ఆడడం ఎందుకు? ఆ తర్వాత దానిని చంపడానికి ప్రయత్నించడం అన్న విషయం చుట్టూ బోలెడంత నాటకీయతని చొప్పించడం ఎందుకు?

అసలు సంఘర్షణకి అవకాశమే లేని చోట రచయిత కృతకమైన సన్నివేశాలతో సంఘర్షణని సృష్టిస్తే సమీక్షకులు దానిని “ఈ సంఘర్షణ ఈ కథను సంక్లిష్టం చేసి రొడ్డకొట్టుడు వస్తువులకన్నా పై ఎత్తుకు వెళ్ళేట్టు చేసింది.” అంటూ ప్రశంసించడం మరింత ఆశ్చర్యాన్నికలిగిస్తుంది.

ఇంత కృతకమైన సన్నివేశాలతో, నాటకీయతతో కథ వ్రాసి దానిని బడుగు జీవుల కష్టాలపై వ్రాసిన కథగా ప్రచారం చేయడమూ విడ్డూరంగా కనిపిస్తుంది. విషయమేమిటంటే, చాంద్ అలవాటుగానో, పోరాపాటుగానో ఎలుగు చనిపోయిందని అబద్ధం ఆడినా ఆ తర్వాతయినా దానిని చంపవలసిన అవసరం లేదు. అప్పటికైనా దానిని జంతు ప్రదర్శన శాలలో అప్పగించ వచ్చు. అందుకు ఇమామ్ కి కూడా అభ్యంతరం వుండాల్సిన అవసరం లేదు. స్థలం రావడం అతనికీ యిష్టమే.

ఇంత అసంబద్ధంగా రచయిత సృష్టించిన కష్టాలకి “బడుగు జీవుల బాధలు” అనే ముద్ర వేసి ఒక “అసహజమైన కల్పన” ని అత్యంత “సహజమైన జీవిత చిత్రణ” గా ప్రచారం చేయడం నిజంగా చాలా విచిత్రంగా తోచే విషయం.

ఇక పొతే, ఇది మానవత్వాన్ని ప్రతిబింబించే కథ అన్న ప్రచారమూ జరిగింది. అయితే ఈ నవల చదివితే ముందే చెప్పుకున్నట్లు మూర్ఖత్వమే కానీ మానవత్వమేమీ కనబడదు.
ఆరు నెలల ఎలుగు పిల్లని తల్లి దగ్గరనుంచి ఎత్తుకు వచ్చే సన్నివేశమే చాలా క్రూరంగా వుంటుంది. ఆ తర్వాత దానిని మచ్చిక చేసుకోవడం మరింత కిరాతకంగా వుంటుంది. ఆటలు నేర్పించడం కోసం దానిని విపరీతంగా కొడతాడు ఇమామ్‌. “బ్రహ్మదండి చెక్కను ఉప్పి చెక్కను విషముష్టి, ఇష్టికాంత చెక్కలను కషాయంచేసి మాగవెట్టి వారంరోజులు తాగిస్తాడు. ఎలుగు మదమంతా కరిగిపోతుంది. దాని మగతనం ఎగిరిపోతుంది. ఆరోజు నుంచి అది కుదురుగా వుంటుంది.”

ఇక్కడ గమనించ వలసింది ఏమిటంటే, ఎలుగుని ఎత్తుకు రావడం, మచ్చిక చేసుకోవడం, ఆటలు నేర్పడం కోసం హింసించడం అలాగే మరొక ప్రక్కన అది చచ్సిపోకుండా మందులు వేయడం, బీబమ్మ దానికి తన పిల్లాడికిచ్చినట్లే పాలివ్వడం – ఇవన్నీ కూడా వారు తమ జీవనోపాధి కోసం చేసిన సహజమైన ప్రయత్నాలు. అందులో వారి మంచి తనమూ లేదు, చెడ్డ తనమూ లేదు. ఒకదాన్ని “మానవత్వం” అంటూ ప్రశంసిస్తే రెండో దాన్ని “రాక్షసత్వం” అంటూ నిరసించాల్సి వస్తుంది.

నిజమైన సమస్యలనీ, పరిష్కారాలనీ చర్చించే సహజమైన రచనలు ఎన్నో తెలుగు సాహిత్యంలో వుండగా ఇటువంటి కృతకమైన రచనలకి అనవసరమైన ముద్రలు వేసి నెత్తికెత్తుకోవడం అభిలషణీయం కాదు. ఒక రచన చేసేటపుడు, దానికి పురస్కారాలు ప్రకటించేటపుడు, దానిని సమీక్షించేటపుడు, అనువదించేటపుడు, వ్యక్తులు తమకు ఆధిపత్య ధోరణి లేదనో, అభ్యుదయ భావాలు ఉన్నాయనో నిరూపించుకునేందుకు కాక తెలుగు సాహిత్యానికీ మంచి చేసే దిశగా తమ ప్రయత్నాలను కొనసాగిస్తే బాగుంటుంది.

****
ఈ పుస్తకంపై పుస్తకం.నెట్లో వచ్చిన మరో వ్యాసం ఇక్కడ.