భాషాసేవకుని కథ

ఆత్మకథా? అంటే – రచయితా, భార్య, సంతానం, తల్లిదండ్రులూ, ఆయన చేసిన ఘనకార్యాలు, వాళ్ళ ఊరు, ఆయన చుట్టూ ఉన్న వాతావరణం, ఇంకా ఆయన అభిరుచులూ, అలవాట్లూ…….

ఊహూ. ఈ పుస్తకంలో తిరుమల రామచంద్ర గారి భార్య ప్రస్తావన ఎక్కడో ఒక్కచోట మాత్రమే వస్తుంది. అది కూడా పేరు మాత్రమే. ఆయన సంతానం గురించిన వివరాలే లేవు. తండ్రి గారి గురించి వినిపిస్తుంది కానీ అందులో ఆత్మౌద్ధత్యం లేదు. తల్లి గారి గురించీ అంతే. ఇక ఆయన అభిరుచులు చాలినన్ని. అయితే వాటి గురించి గొప్పల్లేవు. మరి “ఆత్మ” కథ కాని ఈ “ఆత్మ” కథలోని “ఆత్మ” ఏమిటి?

To see is to love – అని ఒకానొక తాత్వికుడంటాడు. ఆ వాక్యాన్ని లౌకిక ప్రపంచానికి అన్వయిస్తే దానికి నిలువెత్తు ప్రమాణం – తిరుమల రామచంద్ర గారి హంపీ నుంచి హరప్పా దాక అన్న పుస్తకం.

మనుషులందరూ ప్రపంచాన్ని చూస్తారు. సృష్టిలో ప్రతి ఒక్కరికీ విలక్షణమైన, విభిన్నమైన అనుభవాలు ఉంటాయి. అయితే కొందరు మాత్రమే చూచిన వస్తువు వెనుకనున్న భావగతమైన సంస్కారాన్ని పూర్తిగా గ్రహిస్తారు. ఆ గ్రహించిన విషయాన్ని నిసర్గమనోహరమైన కావ్యంలా మలుస్తారు. ఆ చూడడం కనులతో కాక మనసుతో అయినప్పుడే అది సాధ్యం. ఆ అర్హత కలిగిన వ్యక్తి మనస్వి.

తిరుమల రామచంద్ర గారికి మాతామహుల ఊరు రాగంపల్లె (రాఘవంపల్లె). ఆయనకు ఆ పల్లె మాత్రమే కనబడలేదు. దాని వెనుక కథ, కడుపాత్రంతో అలసిపోయి వచ్చిన తాడిమర్రి రాజుకు పచ్చడి మెతుకులతో అన్నం పెట్టిన రాఘవమ్మ అవ్వా, ఆమెకు సభకు పిలిపించి గౌరవించి ఆమెకు ఆ పల్లెను రాసిచ్చిన రాజు కనిపించారు. ఈ ఉదంతం పుస్తకంలో మొదట్లో వస్తుంది. ఇది ఒక కథ కాదు. సంస్కారపు కుప్ప. ఒక సాధారణమైన పల్లెటూరి ముసలవ్వకూ, సంస్థానాధిపతి అయిన రాజుకు ఉన్న సంస్కారానికి, ఔన్నత్యానికి నిలువెత్తు ప్రమాణం. ఆ రాజు, ఆ అవ్వా ఎవరు? మన, మన, మన (అవును మూడు సార్లు కాదు, ముప్పై సార్లు చెప్పాలి వీలైతే) పూర్వీకుల మహోన్నత మూర్తిమత్వం ఇది.

మరి శ్రీకృష్ణరాయలికి గొడుగు పట్టిన గొడుగుపాలుడో? రాయల వారు ఒక్క కోరిక కోరమంటే ఏకంగా నన్ను సింహాసనం మీద కూర్చోబెట్టమంటాడట ఒక బోయవాడు! అతని మాట విని రాయలు సరేననడమేమిటి? ఎవరిది ఎక్కువ ధైర్యం? ఆ దొణ్ణేనాయకుడు ఏడీ? అదుగో – అతడి దొణ్ణె (బాణాకర్ర) మీద ఏర్పడిన డణాపురం వెనుక ఉన్నాడు. రామచంద్రయ్య గారి జీవితకథలో అమరుడై ఉన్నాడు.

అసలీ పుస్తకం గురించి ఏమని చెప్పాలి?  గోంగూర ఊరగాయను ఎదురుగా పెట్టి దాని గుణగణాలు వర్ణించుము? అని అడిగినట్టుగా?

హంపీ నుండి హరప్పా దాక – పుస్తక శైలి? సంస్కృతంలో దశకుమారచరితం అన్న వచనకావ్యం ఒకటి ఉంది. ఆ కావ్యం చదవటం మొదలెడితే చాలు. ఆ పైన కావ్యం తాలూకు పదలాలిత్యమే పాఠకుడిని చదివిస్తుంది. కాదు కాదు తనవెంట లాక్కునిపోతుంది. తిరుమల రామచంద్ర గారి వచనం కూడా అంతే. పాఠకుడు కాదు, పుస్తకమే చదివిస్తుంది.

ఈ పుస్తకం చదువుతుంటే – అసలీ వ్యక్తి ఏమిటి? అన్న ఆశ్చర్యం కలుగుతుంది. సంస్కృత కళాశాలలో చదువుకునే సాంప్రదాయ బ్రాహ్మణుడు తిరుపతి గోవిందరాజుల స్వామి వారి గోపురం మీద స్వాతంత్రపోరాటంలో భాగంగా జెండా ఎగురవేయటమేమిటి? తెల్లవాళ్ళ ప్రభుత్వానికి విరుద్ధంగా కరపత్రాలు పంచడమేమిటి? భగత్ సింగ్ అనుయాయులతో జైలుశిక్ష అనుభవించటమేమిటి? లాహోర్ లో హవల్దార్ వృత్తీ, వంటవాడుగా, పత్రికా రచయితగా, పత్రికా సంపాదకుడిగా, లేఖకుడిగా ఇన్ని అనుభవాలు చూడటమేమిటి?

విస్మయపరిచే అనుభవాలు రామచంద్రయ్య గారివి.

ప్రతి భాషకూ, భాషాసేవకులు, వైతాళికులు ఉంటారు.  వారికి జాతి ఋణపడి ఉంటుంది, ఉండాలి. అయితే కాలోహ్యయం నిరవధిః, విపులా చ పృథ్వీ అన్నట్టుగా, కాలం అనే ఒక బలమైన ప్రవాహంలో జాతి కొందరిని మర్చిపోవడం జరుగుతుంది. ఆ మర్చిపోవడం నిదానంగా క్రమంగా జరిగితే తప్పు లేదు కానీ, ఒక్క తరంలోనో, రెండు తరాలలోనో జరిగిందంటే ఎక్కడో, ఏదో తప్పు ఉన్నట్టే లెక్క. ఇప్పటి తరానికి మానవల్లి రామకృష్ణ కవి, వేటూరి ప్రభాకరశాస్త్రి, కోలాచలం వెంకటరావు గారు, గన్నవరపు సుబ్బరామయ్య గారు, వాసుదాసు గారు, కాశీనాథుని నాగేశ్వరరావు గారు,యెల్లాప్రగడ సుబ్బారావు గారు ఇలా ఎందరెందరో? వీరందరి గురించి ఎలా తెలుస్తుంది? వారందరితో కలిసి మెలగిన వ్యక్తుల కథలను చదివితే తెలుస్తుంది. హంపీ నుంచి హరప్పా దాక అన్న పుస్తకం చదివితే తెలుస్తుంది.

తిరుమల రామచంద్రయ్య గారు గొప్ప కవి, గొప్ప పరిశోధకుడు, శాస్త్రజ్ఞుడూ, రచయిత, సాహిత్య కారుడు ఏదీ కాకపోవచ్చు. ఆయన ఒక మనస్వి. ఈయన జీవితమే ఒక కావ్యం. ఈ కావ్యారంభం – అంటే తిరుమల రామచంద్రగారి జననం – సరిగ్గా వందేళ్ళ ముందు జరిగింది. ఈ రోజు ఆయన శతజయంతి.

*******************************************************

దండి మహాకవి ఒకానొకరోజు మామల్లపురం దగ్గర సముద్రం ఒడ్డున నుంచుని ఉన్నాడు. అప్పుడక్కడికి ఒక తామరపువ్వు అలలపై తేలుతూ వడ్డుకు వచ్చి పక్కన ఉన్న ఈశ్వరుని పాదాల చెంతకు చేరి ఒక విద్యాధరుడిగా మారి, తన లోకానికి రివ్వున ఎగసిపోయాడు. దండి ఆశ్చర్యపడి, ఆ ఉదంతం తెలియాలని ఆపై పదిహేను రోజులు నిష్టగా ఈశ్వరుని ధ్యానిస్తే, ఈశ్వరుడు కలలో విద్యాధరుని కథ చెప్పాడు. ఆ కథను దండి అవంతీసుందరి కథ అన్న పేరుతో కావ్యంగా మలచాడు.

బహుశా దండియే తిరిగి ఈ జన్మలో రామచంద్రయ్యగా పుట్టాడేమో? ఆ విద్యాధరుడు (విద్యను ధరించిన వాడు) వేటూరి ప్రభాకరశాస్త్రిపాదులై మామల్లపురానికి దగ్గర ఉన్నపట్టణంలో ఉన్నాడేమో? ఆ పురాకృత సంస్కారం చేతనే శాస్త్రిపాదుల అంతేవాసిత్వం రామచంద్రయ్యకు దొరికిందేమో?

దండి కూడా తన రాజు రాజ్యభ్రష్టుడైనప్పుడు పల్లెపట్టులవెంటా, జనపదాల వెంటా, ఊళ్ళోళ్ళూ తిరిగాడు. అందులో భాగంగానే ఆయన అరబ్బీ వర్తకుణ్ణి, అఘోరాను, మోసగత్తెలను, బోయవాళ్ళు గా మారిన బ్రాహ్మణులను, కోడిపందేలనూ, కుండలో అన్నం వండటాన్ని, వేశ్యలను, వేశ్యమాతలను, సన్యాసులను, కపటులనూ ఒక్క మాటేమిటి? ప్రపంచాన్ని చూసి ఉంటాడు. తిరుమల రామచంద్ర గారూ ఆ పనే చేశారు. ఆయన గొప్పవారిలో గొప్పతనాన్ని, సామాన్యులలో కూడా అసామాన్యమైన సంస్కారాన్ని చూచారు. ఆ సంస్కారానికి నిలువెత్తు నిదర్శనం – హంపీ నుంచి హరప్పా దాక అన్న ఈ ఆత్మకథ.

“ఆత్మ” కథ కాని ఈ ఆత్మకథలోని “ఆత్మ” – మానవుని హృదయ సంస్కారమే.