అభినయ దర్పణము -2

అభినయ దర్పణం – 2
అభినయ దర్పణం సంస్కృతంలో నందికేశ్వరునిచే రచింపబడిన గ్రంథం. Digital library లో దొరుకుతుంది. లింకు ఇదిగో. http://www.dli.ernet.in/scripts/FullindexDefault.htm?path1=/data/upload/0012/538&first=1&last=119&barcode=2020120012533

తరువాత మాతృభూతయ్య గారి అనువాదం ఇలా సాగింది.
ధరను విలసిల్లునభినయదర్పణంబు
గరిమ నిది పద్యకావ్యంబు గా నొనర్తు
సరవి మీఱంగఁ గరుణింపు, సన్నుతాంగ !
రాక్షస విరామ ! కస్తురి రంగధామ ! 18

ఇక్కడితో ఉపోద్ఘాతం పూర్తవుతుంది. ఇక్కడినుండి నందికేశ్వరుని సంస్కృత అభినయ దర్పణానికి తెలుగు పద్యాలలో మాతృభూతయ్య గారి అనువాదం కొనసాగుతుంది.
నందికేశ్వరుని మూలం
కంఠే నాలమ్బయేత్ గీతం హస్తే నార్థం ప్రదర్శయేత్ !
చక్షుర్భ్యాం దర్శయేత్ భావం పాదాభ్యాం తాళ మాచరేత్!! 1

యతో హస్తః తతో దృష్టిః యతో దృష్టిః తతో మనః!
యతో మనః తతో భావః యతో భావః తతో రసః!! 2
(నటించు పాత్రము కంఠముచేత గానమును, హస్తాభినయముచే దాని అర్థమును, నేత్రములచే అందలి భావమును, కాళ్ళతో తాళమును నడుపవలయును.
ఎచ్చట హస్తము వినియోగింపబడునో అచ్చట దృష్టియు, ఆ దృష్టియున్నచోటనే మనస్సును, ఆ మనస్సు ఉన్నచోటనే భావము ఉండునెడల ఆ రసము పుట్టును.)
దీనికి మాతృభూతయ్యగారి ఆంధ్రానువాదం.

చెలు వొంద గీతంబు చెన్ను మీఱఁగఁ బాడి
యర్థంబుఁ గరముల నమర బట్టి
పరఁగఁ గన్నులయందు భావంబుఁ దగ నుంచి
పదములఁ దాళంబు బరగదీర్చి
హస్తంబు పొడచూపునచట దృష్టియు నుంచి
మఱి దృష్టి గలచోట మనసు నిల్పి
మనసు నిల్పినయెడ నెనయ భావము నుంచి
భావంబుతో రసం బలరఁజేసి

యెలమి నివియెల్ల నొక్క టై మెలఁగుచుండ
నట్టిదే సూడ నిలలోన నభినయంబు
నెనసి భరతజ్ఞు లిది మెత్తు రింపు మీఱ
రాక్షస విరామ ! కస్తురిరంగధామ ! 19

వ.
ఇట్లు, ఋగ్యజుస్సామవేదంబులచేత బోధింపబడిన నాట్యశాస్త్రంబు బ్రహ్మదేవుం డను భరతజ్ఞునివలన గంధర్వులు నప్సర స్త్రీగణంబులు బోధింపఁ బడిన వారలైరి. వారలచేత దేవలోకంబున నీ భరతశాస్త్రార్థంబు విశదమై గనఁబడుచుండె. నంత. 20
సరగున నొక్కనాఁ డలరి శంభుడు మిక్కిలి ప్రేమతోడుతం
జెలువుగ నాట్యశాస్త్రమును జెన్నుగఁ బార్వతిదేవి కొప్పుగం
బలుమరు బోధచేయుచును భావములన్ వివరించునంత, నా
నెలఁత ముదంబు జెందె, మఱి నిక్కము, గస్తురి రంగనాయకా ! 21

అంతట, నార్య ధాత్రిఁ గల యా ముని సంఘముతోడఁ బ్రేముడిన్
వింతగ నాట్యశాస్త్రమును వేమఱు భావము వీడఁ దెల్పినన్,
సంతస మంది యా మునులు సారెకు నార్యకు మ్రొక్కి వార ల
త్యంత వినోదయుక్తులయి రంబుజలోచన ! రంగనాయకా !22

నాట్య శాస్త్రంబు మునులు సౌరాష్ట్రదేశ
స్త్రీలకును దెల్ప, వారిచేఁ జెలువు మీఱి
సకల దేశంబు లందెల్ల సాగి మహిని
రాక్షస విరామ ! కస్తురిరంగధామ ! 23

అలరు నీ నాట్య శాస్త్రంబు నరసి యజుఁడు
వెలయ మఱి దాని మహిమలు విశదముగను
దెలియఁ బల్కెను జగమెల్లఁ దేటపడఁగ
రాక్షస విరామ ! కస్తురిరంగధామ ! 24

తనరు నీ నాట్య శాస్త్రం బభ్యసించినఁ
బొలుపొంద సంపద ల్వొందియుండుఁ
బరఁగను సౌఖ్యంబుఁ బ్రౌఢత్వమును జెంది
ధర నుదారంబుగా మెఱయుచుండుఁ
బలుమాఱు సత్కీర్తి వడసి సంతస మొంది
యెలమి సద్గుణముల వెలసియుండు
స్థిరధైర్యమునఁ జాలఁ జె న్నొంది మిగులను
జెలఁగి సుజ్ఞాని యై వెలుగుచుండు

భోదములు లేక నెమ్మది మోద మలర
నొనరి యేవేళ సద్గోష్టి నెనసియుండు
ననుచుఁ బల్కిన నా ధాత ఘనత మీఱ
రాక్షస విరామ ! కస్తురిరంగధామ ! 25

నారదారి మునీంద్రు లీ నాట్యశాస్త్ర
మందుఁ జిత్తంబులను నుంచి యద్భుతముగ
నెనసి యానందపరులయి రింపు మీఱ
రాక్షస విరామ ! కస్తురిరంగధామ ! 26

(సశేషం)